عصمت انبیاء

برهان لطف در امامت

موضوع: برهان لطف در امامت

نویسندگان: علی فتحی و علی صفر تیموری کیا

چکیده

یکی از مهمترین مباحث و اختلاف‌هایی که بین تشیع و غیر آن وجود دارد مسئله ضرورت عقلی وجود امام معصوم بر اساس برهان لطف است. منشأ انکار وجوب لطف بر خداوند و لطف بودن امام، خلط بین لطف مقرب مقسمی و لطف مقرب قسمی است که در ذهن برخی موجب تولید اشکال شده است. در این مقاله با مراجعه به کلام علما معنای مورد نظر آنان از لطف و لطف بودن امام و وجوب لطف بررسی شده و آنچه در این مقاله به دست آمده است این است که آنچه ایمان و عمل مردم به آن بستگی دارد لطف است و امامت هم از مصادیق و یا مقدمه لطف است. همچنین غیبت امام یا پیامبر در گذشته هم بوده است و فرقی بین امام غایب و حاضر نیست. امام غایب هم فواید مختلفی دارد از جمله علم به حفظ شریعت و اینکه اعتقاد به وجود او از ارکان ایمان است.

وجوب لطف بر خداوند هم به معنای این است که ذات خداوند و صفات کمالی خداوند به گونه‌ای است که مقتضی وجوب است نه این که کسی بر خداوند واجب کرده باشد و دلیل این وجوب هم حکمت و جود و کرم و تناقض در صفات است.

پژوهشی در «حدیث سیدا شباب اهل الجنة»

بسم الله الرحمن الرحیم

 

حدیث «الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنة» و مسأله افضلیت امام

علی فتحی

چکیده

یکی از مهم ترین موارد اختلاف میان شیعه و اهل سنت مسأله تفاضل میان اهل بیت و خلفای سه گانه است. در این نوشتار با محوریت حدیث «الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنة» به بررسی قول حق در این مسئله پرداخته شده است. ابتدا سند حدیث بررسی می شود و نشان داده می شود که حدیث به لحاظ سند مورد پذیرش اهل سنت است و برخی از آنها به تواتر حدیث اذعان دارند. اما به لحاظ محتوا، ابتدا مفردات حدیث- یعنی لفظ «سید» و واژگان ترکیبی «شباب أهل الجنة»- تحلیل می شود. آنچه از لفظ «سید» نزد اهل لغت و محدثان متبادر است سید کسی است که از جهت عقل برترین، و در جمیع خصال خیر بالاترین، و رئیس دیگران است. در مورد «شباب أهل الجنة» نشان داده می شود که از نوع اضافه بیانی و توضیحی است و با توجه به شواهد مختلف و متعدد، همه بهشتیان جوان هستند. از جمع این دو مطلب برمی آید که هر کسی که وارد بهشت شود امام حسن و امام حسین‰ سید و سرور او خواهند بود. البته از عمومیت این حدیث، پیامبر اکرمŒ و حضرت علی‰ و- بر اساس برخی روایات- حضرت عیسی و یحیی‰ استثناء شده‌اند، اما دیگران، از جمله خلفای سه گانه، تحت این عموم باقی هستند. و اما خبر: «أبوبکر و عمر سیدا کهول أهل الجنة» که در منابع اهل سنت آمده، نمی تواند مخصص عمومیت حدیث «سیدا شباب أهل الجنة» باشد زیرا این خبر هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ محتوا مبتلا به اشکالات متعددی است که شرح آن آمده است. وقتی افضلیت این دو امام ثابت شد افضلیت امیرالمؤمنین (ع) نیز اثبات، و بر اساس لزوم افضلیت امام- که مورد قبول قاطبه اهل سنت است- خلافت بلافصل آن حضرت هم آشکار میگردد.

اثبات خداوند از طریق امکان عام

اثبات خداوند از طریق امکان عام

موجود ممکن هم که امکان عام وجود و صفات را دارد بالفعل موجود است ولی با فرض وجود خداوند چون بدون وجود خداوند محال وقوعی است ولی در مورد خداوند چنین نیست چون خداوند وابسته به چیزی نیست تا با نبود آن محال لازم بیاید. وجود خداوند به عنوان موجود مجرد امکان عام وجود دارد و محال نیست ( نه محال ذاتی است و نه محال وقوعی) پس بالفعل موجود است و وجودش واجب است. 

برهان حدوث امام رضا علیه السلام

برهان حدوث امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام در جواب کسی که پرسید دلیل بر وجود خداوند چیست؟ فرمودند: «أنت لم تکن ثم کنت،‌ و قد علمت أنک لم تکوّن نفسک و لا کوّنک من هو مثلک^[1]»؛ «دلیل حدوث عالم خود هستی که پیش از این نبودی ولی اکنون هستی و تو می دانی که پدیدآورنده‌ی خودت نیستی و کسی مانند تو نیز به وجود آورنده‌ی تو نیست». این استدلال مقدمات روشن ولی ذکر نشده دارد و با ظاهر کردن این مقدمات بدیهی بودن و درستی استدلال امام روشن می‌شود و در واقع تقریر کلام امام به این صورت خواهد بود که:

1. «تو معدوم بودی و موجود شدی»؛
2. در این صورت «یا علت نداری(باطل است) و یا علت داری»؛
3. در صورت دوم که علت داری، «یا علت خودت هستی(باطل است) و یا علت خودت نیستی»؛
4. در صورتی که علت خودت نیستی، «یا علت مثل تو است(باطل) و یا علت مثل تو نیست».

مقدمه اول که «تو معدوم بودی و موجود شدی» بدیهی است

اثبات وجود خداوند از طریق امکان وقوعی

میتوان از وجود ممکن به امکان وقوعی رسید و اگر ممکن الوجود، امکان وقوعی داشته باشد باید واجب الوجود موجود باشد والا محال لازم میآید یعنی بدون وجود واجب، ممکن الوجود امکان وقوعی هم نخواهد داشت

برهان امکان و وجوب

مدعا: واجب الوجود هست.

1. موجودی هست. این قضیه بدیهی است زیرا موجودی که هست می تواند وجود خود ما باشد که معلوم به علم حضوری است یا وجود دیگران باشد که از فطریات است[یا از محسوسات].
2. هر موجودی عقلاً یا ضروری الوجود است یا ضروری الوجود نیست. این قضیۀ منفصلۀ حقیقیه هم بدیهی است چون از موارد اجتماع نقیضین است.
3. نتیجه: موجودی که هست یا ضروری الوجود است یا ضروری الوجود نیست.
4. اگر موجودی که هست ضروری الوجود است نتیجه ثابت است؛ زیرا ضروری الوجود همان واجب است؛ یعنی موجودی است که وجود برای آن ضرورت داشته و محال است که از آن جدا شود.
5. اگر موجودی که هست ضروری الوجود نیست آنگاه ممکن خواهد بود؛ زیرا ضروری العدم (ممتنع الوجود) نمی تواند باشد چون در این صورت محال است موجود شود که خلاف مقدمه ی اول است.
6. هر ممکن الوجودی که هست علتی دارد^[1] (اصل علیت). ممکن الوجود چیزی است که خود به خود موجود نیست؛‌ زیرا اگر ذاتاً و بدون عاملی بیرونی از خود موجودیت داشت در این صورت این موجود، واجب الوجود بود نه ممکن الوجود. بنابراین ممکن الوجود چنانکه بدون علت موجود شود لازمه اش این است که هم خود به خود موجود نباشد (به دلیل ممکن بالذات بودن) و هم خود به خود موجود باشد(اگر برای موجود شدن نیاز به علت نداشته باشد) و این تناقض است.
7. علت ممکن یا واجب است یا به واجب منتهی می شود؛‌ زیرا در غیر این صورت دور یا تسلسل بوجود می آید و هر دو باطل است...
8. پس تنها فرض صحیح آن است که علت ممکن،‌ یا واجب است یا به واجب منتهی می شود به این ترتیب وجود واجب اثبات می شود.^[2]

برهان وجودی در اثبات وجود خدا

مقدمات برهان:

معنای حمل اولی:

حمل اولی یا قید موضوع است یعنی مفهوم موضوع مراد است
یا قید قضیه است یعنی مفهوم موضوع و محمول و اتحاد دو مفهوم مراد است
معنای حمل شایع:

حمل شایع یا قید موضوع است یعنی مصداق موضوع مراد است
یا قید قضیه است یعنی مصداق موضوع و محمول و اتحاد دو مصداق مراد است
یا قید قضیه است یعنی موضوع، مصداق محمول است
هر مفهومی فقط خودش است نه مفهوم دیگر و لذا معنای هر ماهیتی هم فقط معنای همان ماهیت است لا غیر: ماهیت از جهت ماهیت و ذات فقط ماهیت است نه معنای موجود در اوست و نه معنای عدم؛ نه معنای تقدم در اوست و نه تأخر و نه هیچ معنای دیگر …

مثلا مفهوم انسان فقط مفهوم انسان است نه هیچ چیز دیگر و مفهوم ممکن فقط مفهوم ممکن است نه هیچ چیز دیگر.

با توجه به معنای حمل؛ این قضایا تناقض ندارند

مثال: